Balinanın Nefesindeki Sırlar

MYSTIC, Connecticut - Naku ismindeki beyaz balina, eğitmeninin komutuyla çenesini havuzunun kenarına yaslayarak defalarca nefes alıp verdi ve her nefeste içi boş bir "çuf" sesi çıkardı. Buhar, bir araştırmacının balinanın hava deliğinin üzerinde tuttuğu petri kabına doğru yükseldi. İşte bu buhar damlacıkları inanılmaz bilgiler içeriyor. Mystic Akvaryumu'ndaki ve dışarıdaki araştırmacılar, balinaların ve yunusların nefeslerini ya da "fışkırmasını" takip edip içindeki hormonları, mikroorganizmaları, DNA'yı ve metabolizmalarının diğer yan ürünlerini nası l ayıklayacaklarını ve ölçeceklerini öğreniyorlar. Hedefleri, sadece bu tutsak deniz memelilerinin sağlık durumlarını iyileştirmek değil, aynı zamanda onların üzerinde çalışabilmek için güçlü ama fazla da göze çarpmayan bir teknik geliştirmek. Aslında kan, bu işin standart yolu, ancak temin etmesi güç. Boston'daki New England Akvaryumu'nda araştırmacı olan Kathleen Hunt, "Kanda bulunan her şeyin nefeste de bulunabileceğinden kuşkulanıyorum, ayrıca çok daha düşük yoğunlukta bulunması nedeniyle ölçmek biraz daha zor olabilir" diyor. Eğitmenler ve veterinerler, balina ve yunuslarla birlikte çalışırlarken düzenli şeki lde hayvanların nefeslerini koklar. San Diego'daki Ulusal Deniz Memelileri Vakfı'nda görev yapan veteriner ve nörobiyolog Sam Ridgwat'e göre normalde yunusun nefesi balık kokar; çürük yumurta kokusu sindirim sorunlarına işaret eder, tatlı kokular ise bakteriyal zatürreeye. Meks ika'daki Queréta ro Bapımsız Üniversitesi'nde görev yapan moleküler epidemiyolog Karina Acevedo-Whitehouse, nefes örneklerini toplamayla ilgili olarak, "Yaban hayatıyla ilgili ne yapıyorsak, yani örnekleri baskılamak, yakalamak ve bir araya getirmekten bahsediyorum, bu da aynen öyle müdahaleden arındırılmış bir yöntem" diyor. Şimdi Mystic Akvaryumu'ndaki araştırmacı lar Naku'nun ve havuzdaki arkadaşlarının fışkırttığı nefesteki DNA ile üreme ve stres hormonları bulmaya çalışıyor. Akvaryumdaki dört beyaz balina, sadece istendiğinde nefes örneği vermekle kalmıyor, araştırmacılara kan ve dışkı örnekleri alabilmeleri için izin de veriyorlar. Proje lideri Tracy Romano, dört vücut sıvısından alınan sonuçların karşılaştırılabilmesinin çalışma tekniklerini oturtmak için önemli bir avantaj olduğunu söylüyor. San Diego'da Ulusal Deniz Memelileri Vakf ı'ndaki bilim insanları ABD Donanması için eğitilen bir grup yunusla çalışıyor. Nefeslerin anal izi şimdiden, yüzlerce bileşim ve sayısız molekül bulunmasını sağladı. Çalışmanın yöneticisi olan ve California Üniversitesi'nin Davis yerleşkesinde kimyasal duyum uzmanı olarak çalışan Cristina Davis, "Keşif için inanılmaz uygun bir alan var" diyor. Büyük balinalar üzerinde çalışmak o kadar kolay değil. Conservation Physiology dergisinde yayınlanan bir makaleye göre, nefes testinin yanı sıra deri ve yağ biyopsilerinin analizlerinde kullanı lan yeni teknikler, dışkılar ve fotoğraflar daha büyük balinaların stres etkenlerini tanımlamaya yardım edebilir. Aynı zamanda makaleyi yazan ekibin başında bulunan, New England Akvaryumu'ndan Hunt ve ekibi, Fundy Körfezi'ne giderek Kuzey Atlantik çubuklu balinalarının nefeslerinden örnek toplanması için bir sistem kurdu. Hava deliği üzerine petri kabı yerleştirmeye dayanan Mystic tekniği Fundy Korfezi'nde mümkün değildi. Ekip, ucuna tül geçirilmiş kesik plastik şişeler kullandı. Deniz Memelileri Bilimi dergisinde bu ay yayınlanması beklenen bir makalede Hunt'ın ekibi basit, taşınabilir, düşük maliyetli bir testle nefesteki hormonları belirlemenin mümkün olduğunu söylüyor.