Ceza Hukukunda Uzlaşma Müessesesi

Genel olarak uzlaşma; suçtan mağdur olan kişi ile suç şüphesi altında olan kişinin anlaşmaya vararak ceza kovuşturmasını sona erdirmesidir. Kanun, sanık veya şüpheli ile suçtan zarar gören veya mağdurun uzlaşmaları halinde; kamu davası açılmamışsa kovuşturmaya yer olmadığı kararı verileceğini ya da kamu davası açılmasının erteleneceğini, dava açılmışsa ise de düşmesine veya hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verileceğini öngörmüştür. Uzlaşma ile amaçlanan adli yargının yükünü hafifletmek olduğu kadar aynı zamanda belli suçlar için kamu menfaatini de sağlamaktır.

Ceza kanunumuza göre uzlaşmaya tabi suçlar şunlardır;

1.Aksi kanunda açıkça belirtilmediği sürece mevzuatta yer alan soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı bütün suçlar,

2.TCK madde 86’da yer alan kasten yaralama suçu (3. Fıkra hariç) ve madde 88’de yer alan kasten yaralama suçu,

3.TCK madde 89’da yer alan taksirle yaralama suçu,

4.TCK madde 116’da yer alan konut dokulmazlığının ihlali suçu,

5.TCK madde 234’de yer alan çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçu,

6.TCK madde 239’da yer alan ticari sır, bankacılık veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi ve belgelerin açıklanması suçları (4.fıkra hariç),

7.Diğer kanunlarca uzlaşma kapsamına alınan suçlar.

Önemle belirtmek gerekir ki; kanun, soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olsa bile, etkin pişmanlık hükümlerine yer verilen suçlar ile cinsel dokunulmazlığa karşı suçlarda, uzlaştırma hükümlerine gidilmesini yasaklamıştır. Ayrıca uzlaştırma kapsamına giren bir suçun, bu kapsama girmeyen bir başka suçla birlikte işlenmesi durumunda da uzlaştırma hükümleri uygulanmaz.

Uzlaşma Cumhuriyet savcısının gözetimi altında yapılan bir süreçtir. Uzlaşma teklifi, Cumhuriyet savcısı veya onun talimatı ile kolluk (polis ve jandarma) tarafından yapılır. Eğer yapılmamışsa ve dava açılmışsa ceza mahkemesi hâkimi yapar. Uzlaşma teklifinin kabul edildiği üç gün içerisinde bildirilmezse teklif reddedilmiş sayılır. Uzlaşma teklifi kabul edilecek olursa, uzlaşma süreci başlamış olur. Uzlaştırmacı aracılığı ile devam eden bu süreçte taraflar ile görüşülür ve suçtan zarar gören kişinin maddi veya manevi zararlarının nasıl giderileceği konusunda taraflar müzakere ederler. Uzlaşma taraflara bırakılmış bir süreç olduğundan taraflar hukuka aykırı olmamak koşulu ile maddi veya manevi herhangi bir konu üzerinde anlaşmak konusunda serbesttirler.

Neticeten, uzlaşma müessesesi ceza hukukumuzda her ne kadar kamu davasının mecburiliği, tasarruf edilemezlik gibi temel ilkelere istisna teşkil ediyor ise de adli yargının yükünün hafiflemesi için önemlidir. Ayrıca gerek mağdur gerekse şüpheli için uzlaşarak davanın sonuçlanması en iyi yargılamadan dahi daha değerlidir.