Dışadönük ve İçedönük Kişiliklerde Zıtların Birlikteliği

Liberaller ve muhafazakârlar. İnançlılar ve inançsızlar. Erken kalkanlar ve gece kuşları. Bunların tümü, birbirlerinin başını ağrıtır. Ama insanların yaşadığı hayal kırıklığının en yaygın nedenlerinden biri, bazen gözden kaçar: içedönüklerle dışadönükleri birbirinden ayıran yanlış anlama uçurumu. Sartre'ın dediği gibi: "Cehennem, kahvaltı masasındaki başka insanlardır". Tabii sizin cehennem tasavvurunuzda, kahvaltıda kendi düşüncelerine dalıp sohbetin bitmesine neden olan bir insan olabilir. Ancak girişken, konuşkan ve emretmeyi seven dışadönükleri ödüllendiren toplumlarda, içedönüklerin hakkının yendiği konusunda ortak bir görüş var. En azından, kederlerini yazıya ve kitaba döken içedönüklere göre böyle.

Jonathan Rauch, Atlantic Monthly'deki yazısında dışadönükleri şöyle uyardı: "Tanıdığınız, saygı duyduğunuz ve her gün görüştüğünüz bir kişi içedönük ve siz muhtemelen onu çıldırtıyorsunuz." Susan Cain, "Sessizlik: Hiç Durmadan Konuşulan Dünyada İçedönük Kişilerin Gücü" adlı kitabında, küresel finans sisteminin 2008'deki çöküşünü bile dışadönüklerin hâkimiyetine, riske girmesine ve düşüncesiz eylemlerine bağladı. Utangaçlık ve içebakışın gereğinden fazla sosyal hastalık muamelesi gördüğünü söyleyen Cain, "Araştırmalar hızlı ve sık konuşanları yavaş konuşanlardan daha yetenekli, hoş hatta akıllı bulduğumuzu gösteriyor" dedi. Oysa bilim yazarı Winifred Gallagher'ın dediği gibi, "E=mc2 de 'Yitik Cennet' de bir parti delisi tarafından yaratılmadı." Ancak Bono, Bill Clinton ve Steve Jobs gibi iflah olmaz dışadönüklerin ilham vermediği, eğlendirmediği ve işleri halletmediği bir dünyayı hayal etmeye çalışın. Hayvanlar üzerindeki araştırmalar, evrimsel atalarımızın kişilik özelliklerini dengede tuttuğunu gösteriyor.

Natalie Angier, "Fazla duyarlı, sanatçı tipi insanların kasılan fareler ve ciyaklayan domuzlarla çok ortak yönü var" diye yazdı. Pervane balıkları arasında, cesur "gezginler" ve kaygılı "sabitler" var. Evrim biyologu David Sloan Wilson, gezginlerin bazen besine daha hızlı ulaştığını ama sabitlerin ağlardan kurtulma olasılığının daha fazla olduğunu yazdı. Bu arada çoğu kişide, kişilik özelliklerinin dengeli bir karşımı var. Hep geveze olan Bono, şarkılarını yazmak için yalnız kalmak ister. Ama Beatles'ın "sessiz" üyesi George Harrison'ın çılgın yönleri vardı. Bu iki insan türü arasındaki doğal gerilime rağmen, içedönük-dışadönük uçurumunun kapatılabileceğine dair işaretler de var.

İnternetteki çoğu arkadaşlık sitesinin başarısızlığına yol açan etkenlerden birisi, algoritmalarının dışadönükleri ve içedönükleri kendi benzerleriyle eşleştirmeye çalışması. Oysa bu özellikler, bir ilişkinin başarısını nadiren öngörür. 23 bini aşkın evli çiftle 2010'da yapılan bir araştırmaya göre, farklı kişilik tiplerinden insanların yaptığı evliliklerde bu tür farklar, çiftlerin mutluluğunu sadece binde 5 oranında etkiledi. Muhtemelen liberal-muhafazakâr, inançlı-inançsız ve erkenci-gece kuşu evlilikleri için aynısını söyleyemeyiz.

12.03.2012

Sabah / The New York Times - Kevın Delaney