Esnemek Ne Anlama Geliyor?

Esnemenin sosyal bir anlamı olabilir.

Herkes esner ama kimse neden olduğunu bilmez. Buna daha annemizin karnındayken başlarız. Omurgalı türlerin birçoğu hatta kuşlar ve balıklar bile esner ya da ona benzer bir hareket yapar. Ancak arkasındaki psikolojik mekanizmanın, amacının ya da hayati değerinin ne olabileceği gizemini koruyor. Journal of Neuroscience & Biobehavioral Reviews dergisinde geçenlerde yayınlanan bir makale bu konuyla ilgili çok sayıda teori sunuyor ancak hangisinin doğru olduğuna dair yeteri kadar deneysel kanıt yok. M.Ö. 4'üncü yüzyılda Hipokrat esnemenin, "kötü hava"nın çıkmasını sağlayarak beyne "iyi hava" gitmesini sağladığını öne sürmüştü. Bugün genelde benimsenen modern görüşe göre ise, esnemek kandaki oksijen seviyesinin arttırıp karbon dioksit seviyesinin düşmesine yardımcı oluyor. Makalenin başyazarlarından, Cenevre Üniversitesi'nden Doktor Adrian G. Guggisberg, bu teorinin doğru olması durumunda insanların spor yaparken daha fazla esnemesi gerektiğini belirtiyor. Ayrıca oksijen yetersizliği çeken ciğer ve kalp hastaları ortalamadan daha fazla esnemiyor. Araştırmacılar sağlıklı kişileri yüksek seviyede karbon dioksit içeren gaz karışımlarına maruz bıraktı ve bunun esneme sayısını arttırmadığını gördü. Uyumaya çalışırken, yeni uyandığımızda veya yorgun hissettiğimizde daha fazla esnediğimize şüphe yok. Belki de esneme bizim uyanık kalmamıza yardımcı oluyordur. Araştırmacılar insanlarda esnemeyi tetikleyerek ensefalografiyle beyin faaliyetlerini inceledi. Sonuçlar esnemenin beyindeki aktiviteyi arttırdığına dair herhangi bir kanıt ortaya çıkarmadı. Bazı araştırmacılar bunun tam tersini iddia ediyor. Esnemenin uyanıklığı azaltıp uyumamıza yardımcı olduğunu düşünüyorlar. Ancak yorgun hissetmekle esnemek aynı zamanlarda olsa da araştırmacılar aralarında bir neden sonuç ilişkisi bulamadı. Esnemenin amacı vücut ısısının düzenlenmesi olabilir mi? Araştırmacılar alnın üzerine buz torbası yerleştirildiği zaman esnemenin azaldığını sıcak kompres yapıldığında ise arttığını ortaya çıkardı. Ancak bu deney diğer faktörleri kontrol altına almadı. Sıcak kompres büyük ihtimalle kişinin uykusunu getirir, buz torbası ise uyanıklığı arttırır. New Jersey'deki Princeton Üniversitesi'nden Doktor Andrew C. Gallup, vücut ısısıyla esneme arasında belirgin bir ilişki olduğunu düşünüyor. "Fareler üzerinde yapılan deneylerde esnemenin, beyin sıcaklığındaki ani artışın öncesinde gerçekleştiği ve esnemenin ardından ise ısının daha düşük derecelere indiği gözlemlendi" diyor. Gallup, Journal of Neuroscience & Biobehavioral Reviews dergisindeki yazısında, "Bu bulgu esnemenin ısı düzenleyici bir işlevi olduğunu öne sürüyor" diye yazıyor. Bir başka teori ise esnemenin orta kulaktaki hava basıncıyla dışarıdaki hava basıncının eşitlenmesine yardımcı olduğunu ileri sürüyor. Ancak sakız çiğneme ve yutkunmak da aynı işlevi görüyor ve bu yüzden esnemenin evrimsel bir gereklilik olduğunu gösterecek bir neden yok. O zaman ne işe yarıyor? Beş yaşın altındaki çocuklarda esneme bulaşıcı değil ama yetişkinlerde, şempanzelerde, maymunlarda ve köpeklerde bulaşıcı. Yetişkinler başkasını esnerken görüce kendileri esnemeye başlıyor. Anlaşılan esnemeyi anlamak için diğerlerinin zihinsel durumlarının ne olduğuna dair bir gözlem de gerekiyor. Bu fikre göre, başkasının esnemesini görmek beynin taklit, empati ve sosyal davranış bölgelerini uyarıyor. Ancak Gallup, yalnız yaşayan türlerin de esnediğine işaret ediyor ve yetişkinlerin, şempanzelerin, maymun ve köpeklerin de yalnızken esnediğine dikkat çekiyor. Olası bir sosyal işlevi olabileceğini kabul ediyor. "Ancak esnemenin sahip olduğu sosyal işlev, geliştirilmiş veya öğrenilmiş bir hareket olmalıdır" diyor. Guggisberg, birçok uzmanın destekleyeceği bir önergeyle sözlerini sonlandırıyor: "Esnemek çok zengin ve karmaşık bir olgudur".

27.12.2010

Kaynak: Sabah/The New York Times