İş Sözleşmesinin Geçersizliği (Butlanı Ve İptali)
Genel olarak iş sözleşmeleri, kuruluşunda geçerlilik koşullarından birini taşımıyorsa genel hükümlere göre yaptırımı butlan yani geçersizliktir. Butlan, genel bir tanımla, geçerliliği için gerekli koşulları taşımayan hukuki bir işlemi geçmişe etkili bir şekilde hükümsüz kılan yaptırımdır. Sözleşmenin sebebinin, konusunun, kanuna, ahlaka aykırılığı, konusunun başlangıçtaki imkansızlığı, muvazaa, şekle aykırılık, ehliyetsizlik, yabancılık başlıca butlan nedenlerini oluşturur. Sözleşmenin geçersizliğini bilmekle birlikte iyiniyetle işini ifa eden işçi, geçersizlik ileri sürülünceye kadar iş sözleşmesi geçerliymişçesine iş ilişkisinden doğan işçilik haklarından yararlanmaya devam eder.
İş hukukunda bazı nedenler de iş sözleşmesini batıl kılmaz ancak iptalini gerektirirler. Çünkü bu nedenler, kamu düzenini, kamunun ortak çıkarlarını değil özel çıkarları ihlal edici nitelik taşır. Bu itibarla sözleşmenin kuruluşunda bu nedenlerden birinin mevcudiyetine rağmen iş sözleşmesi hükümlerini doğurur; kanunda öngörülen kurallara göre de iptal edilmediği takdirde de geçerli bir sözleşme olarak hükümlerini doğurmaya devam eder. Genel olarak iradeyi fesada uğratan haller (hata, hile, tehdit) ile gabin iş sözleşmesinin iptalini mümkün kılan nedenlerdir. İptal butlandan farklı olarak, sözleşme taraflarından birini korumaya yönelik bir kurala aykırılığın yaptırımı olup geçerli bir sözleşmeyi geçmişe etkili olarak ortadan kaldırır. Ancak, yine butlandan farklı bir şekilde, bu sonuç kendiliğinden gerçekleşmez; hak sahibi tarafın iptal talebi gereklidir. Bu nedenle iptale kadar sözleşmenin geçerliliği ‘’askıda geçerlilik’’ olup iptal talebi bozucu şart niteliği taşır.
Önemle belirtmek gerekir ki, iş sözleşmelerinin iptali nedenlerini aynı zamanda haklı nedenle fesih sebebi oluşturabilmektedir. Bu bakımdan kanımızca ve iş hukuku prosedürleri göz önüne alındığında iptal ile sözleşmeyi en baştan hükümsüz kılmak yerine feshi tercih etmek hak sahibinin çıkarına daha uygun düşebilir.
Sonuç olarak iş sözleşmelerinin geçerlilik koşullarını taşımaması durumunda iş hukuku bakımından işçi ve işverenler koruma altına alınmıştır. Bu bakımdan taraflar arasında akdedilen sözleşmelerin gerek işçiler gerek işverenlerin haklarına halel gelmemesi için en baştan titizlikle ve yasaya uygun olarak düzenlenmeleri daha sağlıklı olacaktır.
Av. Ebru ÇAĞLAR
ÇABA HUKUK BÜROSU
NLP Uzman Eğitimcisi
Sosyolog - Siyasi Koç - Yazar
NLP Trainer
Reiki Master
NLP Master Practitioner
