Kadınlar Arasındaki Bağ Sadece İnsanlara Özgü Değil

Afrika filleri, fareler, Kenya'nın mavi maymunları ve Yeni Zelanda'nın yaban atları gibi çeşitli hayvanlarda dişiler arasındaki uzun süreli ve ortak faydaya dayalı ilişkilerin, toplumsal yaşamın ana bileşenlerinden biri olduğu ortaya çıktı. Bu ilişkiler, mevcut grupları birbirine bağlamakla kalmayıp aynı zamanda atalarının ilk olarak nasıl sürüler oluşturduğunu da açıklıyor.

Bilim insanları bu dostluğun yararlarını araştırıyor. Araştırmacılar kız kardeşlik bağları güçlü olan dişi Habeş maymunlarının daha düşük stres oranına sahip olduğunu, daha uzun yaşadıklarını ve kendileri kadar sosyal olmayan olan emsallerine kıyasla daha fazla sayıda yavruya ergenlik çağına kadar baktığını keşfetti. Benzer şekilde dişi arkadaşları olan vahşi kısraklar, erkek atların saldırısına daha az uğruyor ve yalnız gezen kısraklara kıyasla yavruları daha çok yaşıyor. Kuluçka partneri olarak bir arkadaşını seçmesine izin verilen dişi fareler, sevmedikleri bir fareyle yerini paylaşmak zorunda kalan farelere kıyasla daha fazla yavru doğuruyor. Dişi fillerse guruldama adı verilen düşük frekanslı sesler aracılığıyla arkadaşlarıyla temaslarını sürdürüyor. Florida'daki Disney Hayvanlar Alemi'nden araştırmacı Joseph Soltis, "Bunu filler tarafından kullanılan bir cep telefonuna benzetiyoruz. Sanki birbirlerine, 'Ben buradayım. Sen neredesin?' diye mesaj atıyorlar" diyor. Los Angeles'taki California Üniversitesi'nden Joan B. Silk, "Görünüşe bakılırsa önemli olan üç yakın arkadaşa sahip olmak" diyor. En yakın üç arkadaşın, dişilerin stresle baş etmesini sağlayan güçlü, sağlam ilişkiler sağladığını söylüyor. Hayvanlar âleminde dişiler arasında dostluğa dair pek çok örnek mevcut. *Dişi aslanlar birbirlerinin yavrularını emziriyor. Benekli dişi sırtlanlar, karşılıklı güvene dayanan özenli seremonilerle birbirlerini selamlıyor. Filler arkadaşlarının dişlerine dokunuyor, yemeklerini paylaşıyor.

New York' ta ki Columbia Üniversitesi'nden Marina Cords, 30 yıldan uzun süredir Kenya'daki mavi maymunları inceliyor. Cords, komşu gruplar arasında çok sayıda toprak kavgasına şahit oldu. Bu kavgalarda dişiler dövüşürken, erkekler izliyor. Dişiler çığlık atıyor, birbirlerini ısırıyor, düşmanının yavrusunu parçalıyor. Cords, "Ancak kavgadan sonra aynı grupta dişiler arasında birbirlerini temizleme çılgınlığı başlıyor" diyor. Maymunlar temizlenme yoluyla üzerlerinki baskıdan kurtuluyor ve birbirlerine kaderlerinin halen sıkı sıkıya bağlı olduğunu hatırlatıyor. Dişi şempanzeler yıllar boyunca asosyal hayvanlar olarak görüldü. Erkekler dostlarını akrabalarından seçer, onlarla bir arada doğup büyür ve etraflarındakilerle evlenirler. Ancak "gruplaşmaya meyilli cinsiyet" olarak anılan dişi şempanzeler, ergenlik çağında evlerini terk edip başka bir gruba sığınmak zorunda kalır. Bu da etraflarının kendileriyle aynı yiyecekler için rekabet eden, kan bağlarının bulunmadığı dişilerle çevrilmesi anlamına gelir. Ancak Londra'daki Roehampton Üniversitesi'nde Batı Afrika şempanzeleri üzerinde yapılan 10 yıllık bir araştırmada Julia Lehmann, yetişkin dişilerin çeşitli yollardan dostluk kurduğunu ortaya keşfetti: Dişi şempanzeler yiyecek ararken yanındaki arkadaşıyla sürekli göz iletişimi kuruyor ve daha sonra sırt sırta verip dinleniyorlar. "Çalışmamdaki dişi şempanzelerin çoğunun en az bir tane yakın arkadaşı var" diyor. Lehmann dişi şempanzelerin neden dişilerle arkadaş olmak istediklerini bilmiyor. Ancak bunun nedeni, erkek şempanzelerin saldırılarını engellemek değil. Lehmann, "Erkek şempanzeler o kadar baskın ki iki dişi bile onlara karşı koyamaz" diyor.

Araştırmacılar, dişi Habeş maymunlarındakine benzer bir durumdan şüphe ediyor: Dostluk, biyokimya ve tahmin edilebilirlikle ilgili bir olgu. K ısa süre önce Annual Review of Psychology'de dostluğun evrimsel kökeni hakkında yazan Pennsylvania Üniversitesi'nden Robert M. Seyfarth ve Dorothy L. Cheney, başta dişiler olmak üzere Habeş maymunlarının hayatlarının son derece stresli olduğunu belirtti. Seyfarth, "Arkadaşlar tahmin edilebilir ve açıktır. Siz de bunu kontrolünüz altında olmayan şeylere karşı bir zırh olarak kullanabilirsiniz. Bunun biyolojik bir yönü de var" diyor. Arkadaşınız sizi sakinleştirir ve bağışıklık sisteminizi zayıf latan kortizol seviyesini düşürür. Bu sayede Habeş maymunları, insanlar ve grup halinde yaşayan diğer canlılarda yaşam süresi uzar. Silk, "Dostlarla kahve içmek faydalıdır; hepimiz bunu sık sık yapmalıyız" diyor.

07.05.2012

Sabah / The New York Times - Natalie Angier