Kralların Hastalığı Kitlelere İndi

Balık ve aspirin'in çok ağrı veren gut hastalığı ile bağlantısı var.

Et ve alkol ağırlıklı bir diyet sonucu ortaya çıkan gut bir zamanlar "kralların hastalığı" olarak bilinirdi. Ancak artık tüm tabakalara yayılıyor. Amerikan nüfusu yaşlanıp kilo aldıkça ve hastalığı tetikleyen gıdalara erişim artıkça, gut hastası sayısı artıyor. Hastalık küresel olarak da yükselişte. Genelde erkeklerde görülen bu hastalık yaşlı kadınlar arasında da artıyor.

Östrojen, kadınları menopoza kadar koruyor. Guta kandaki yüksek ürik asit seviyesi yol açıyor. Eklemlere veya yumuşak dokulara yerleşen rahatsız edici üre kristalleri oluşturuyor ve şiddetli bir ağrıya yol açıyor. Ürik asit birçok gıdanın ortak bileşeni olan, bilhassa sakatat, hamsi, ringa, kuşkonmaz ve mantarda bulunan pürinlerin vücut tarafından tüketilmesi esnasında ortaya çıkıyor.

Aşırı alkol tüketimi ve früktoz içeren içeceklerin alınması da etkili oluyor. Ürik asit seviyesinin yükselmesi, vücudun aşırı ürik asit üretmesinden veya böbreklerin ürik asidi düzgün bir şekilde vücuttan atamamasından kaynaklanıyor. Boston Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden romatizma uzmanı Doktor Tuhina Neogi, insanlarda ürikaz enzimi olmadığını ve bu yüzden üreyi, pürinin metabolize edilmesi sonucunda ortaya çıkan allantoine dönüştüremediğini anlatıyor.

Gut riskini artıran ilaçlar arasında yüksek tansiyonu tedavi etmek için kullanılan tiazid diüretikler, organ nakli yapılan hastaların organı reddetmesini engellemek için kullanılan ve bağışıklık sistemini baskılayıcı bir ilaç olan siklosporin ve düşük dozlu aspirin sayılabilir. (Neogi'nin yazdığına göre, yüksek dozlu aspirin ürik asidin vücuttan daha kolay atılmasını sağlıyor.) Ürik asiti uzun vadede azaltmak için kullanılan ilaçlar bile ilk başta bir gut krizini tetikleyebiliyor. Gut riski, hipertansiyon, diyabet, yüksek kolesterol, damar tıkanıklığı ve kalp yetmezliği, obezite ve insülin direnci içeren metabolik sendrom gibi modern toplumdaki yaygın rahatsızlıklardan mustarip kişiler arasında daha yüksek.

Ailede gut hastalığı olması da bir risk faktörü. Çeşitli genlerin hastalıkla bağlantısı söz konusu. Neogi insanların ürik aside çok farklı tepkiler verdiğini söylüyor. Kanda yüksek ürik asit seviyesi gut krizini tetiklemeyebilir. Ayrıca gut krizi düşük asit seviyelerinde de olabilir. Hastalık belirtileri son derece açık: Ani gelişen şiddetli ağrı, ayak başparmağında kızarıklık ve şişme. Ancak kesin teşhis için şişen eklem yerinde ürik kristalleri bulmak gerekiyor. Bazen yaşlılarda birden farklı eklemde gut görülebiliyor.

Gut tedavi edilmezse, üre kristali tortuları tenin altında tofüs denilen nodüller oluşturabiliyor. Tofüs gutun şiddetlendiği dönemlerde şişebiliyor ve hassaslaşabiliyor. Üre tortuları böbrek taşına da yol açabiliyor. Tedavi, pürin alımını sınırlayan bir diyetle başlıyor. Yani sakatattan uzak durmak, kümes hayvanları ve deniz ürünleri tüketimini sınırlamak gerekiyor. Az yağlı gıdalar, yumurtalar ve proteinli sebzeler tavsiye ediliyor. Düzenli olarak fazla kahve (ve muhtemelen çay da) tüketilmesi ürik asit seviyesini düşürebiliyor.

Vişne suyu içmek (veya kiraz, vişne gibi koyu renkli meyveleri yemek) koruyucu olabiliyor. Çok su içmek de üre birikimini sınırlıyor ve böbrekleri temizliyor. Alkolden kaçınılması gerekiyor. Ağır dozlarda ibuprofen ağrıyı ve ateşi azaltıyor. Doktorlar reçeteye kolsişin (safran) de yazabiliyor. Ne yazık ki mide bulantısı, kusma ve ishal gibi yan etkileri olabiliyor. Ağrıyı ve ateşi azaltmak için prednison gibi kortikosteroid bir ilaç ağızdan veya enjeksiyon yoluyla alınabiliyor. Sık krizler, ürik asidi azaltan ve ksantin oksidaz önleyiciler denilen üre düşürücü ilaçlarla sürekli tedaviyi gerektirebiliyor. Probenecid ise böbreğin ürik asidi vücuttan atmasını kolaylaştırıyor.