Liderlik Yap, Takip Et ya da Yoldan Çekil

Uyanan Arap Dünyası'nda kim öne çıkıp gerçeği söyleyecek?

Dubai, Birleşik Arap Emirlikleri Uyanış sonrasında Arap Dünyası'nda gezerken beni en çok, buralardaki siyasi volkan patlamasının çok az sayıda yeni lider çıkarması şaşırttı. Yeni lider derken sadece seçimleri kazanan kişileri kastetmiyorum. Liderleri, yani halklarına gerçeği söyleyebilecek ve toplumlarını yeniden ileri götürmek için gereken koalisyonları kurabilecek meşruiyete ve iradeye sahip erkekler ile kadınlardan bahsediyorum. Bu zor bir şey.

Uyanan bu ülkelerin Saddam'dan Jefferson'a, Humeyni'ye saplanıp kalmadan geçiş yapması gerek. Arap uyanışı neden bu kadar az lider çıkardı? Bu kısmen, Mısır ve Yemen gibi ülkelerde seçim sürecinin hâlâ devam etmesi, Libya ve Suriye'de ise henüz başlamamasından kaynaklanıyor. Ama bunlar teknik açıklamalar. Burada daha ciddi etkenler devrede. Bunlardan biri, bu ülkelerin önüne mecburen çıkacak çukurların ne kadar derin olduğu. Ne kadar zamanın heba edildiğini halka kim söyleyecek? Arap rejimlerinin çoğunun, son 50 yıldaki diktatörlük dönemlerini boşa harcadığını insanlara kim söyleyecek? Diktatörlük arzu edilir bir şey değil. Ama en azından Güney Kore ve Tayvan gibi Doğu Asya diktatörlükleri, otoritelerini ihracat odaklı ekonomiler yaratmakta ve kadını ve erkeğiyle tüm vatandaşlarını eğitmekte kullandı. Süreç içinde muazzam orta sınıflar oluştu. Bu sınıfların yeni liderleri de, ülkelerinin otoriter yönetimden demokrasiye geçişine aracılık etti. Arap diktatörlükleri bunu yapmadı. Onlar yetkilerini küçük bir azınlığı zengin etmekte ve kitlelerin dikkatini İsrail, İran ve Nasırcılık gibi "parlak nesnelerle" dağıtmakta kullandı. Şimdi diktatörler ortadan kalkarken, muhafazakâr partiler boşluğu doldurmaya çalışıyor.

Büyük ve yüce bir din olsa da, İslam'ın günümüzdeki Arap kalkınması için gereken "çözüm" olmadığını insanlara kim söyleyecek? Cevap matematikte gizli. İran tüm çatışmaları parayla savuşturmayı sağlayan petrole sahip olduğu için, Humeyni Ülkesi olarak kalabildi. Aynısı Suudi Arabistan için de geçerli. Mısır ve Tunus'un çok az petrolü var ve ikisi de Uluslararası Para Fonu kredilerine muhtaç. Bu iki ülkedeki yükselen muhafazakâr siyasetçiler, kredi alabilmek için devlet desteklerini kesmek ve vergileri artırmak zorunda kalacak. Ama bunlar bir şeyleri almaya değil dağıtmaya alışkın. Bunu yapabilecekler mi?

Son 20 yılda kapitalizmin Arap toplumuna en kayırmacı ve rüşvetçi şekliyle geldiğini, ama şu anki doğru tutumun Arap sosyalizmine geri dönmek değil, daha iyi kapitalizm (yani ihracatı artıran, hukukun gerçek üstünlüğüyle yönetilen, sosyal güvenlik ağına sahip, piyasa odaklı ekonomiler) olduğunu halka kim söyleyecek? Genç Araplara diğer ülkelerdeki gençler kadar yetenekli olduklarını kim söyleyecek? Ayaklanmalarının ateşlediği dünya çapındaki hareketlere bakın. Ama çoğu özel sektördeki işler için yarışmalarını sağlayacak eğitsel olanaklardan hâlâ yoksun olan bu gençler, bu yüzden daha çok çalışmalı. Ayrıca Suriye, Bahreyn ve Irak'ta Sünni-Şii bölünmesi, Ürdün'de Filistinli-Bedevi, Mısır'da ise Müslüman-Kıpti Hıristiyan ayrımı var. Bu dinsel bölünmeler, ulusal liderlerin ortaya çıkışını önledi. Böyle liderler çıkmayınca, toplumda büyük ve zorlu işleri birlikte yapmak için yeterince güven olmaz. Arap toplumlarının artık bu mezhep bölünmeleriyle kaybedecek zamanları olmadığını insanlara kim söyleyecek? Fas, Ürdün ve BAE'deki (Birleşik Arap Emirlikleri) yeni nesil krallar, şu anda bölgenin muhtemelen en etkin liderleri. Burson-Marsteller'in yıllık Arap Gençliği Anketi yeni yayınlandı. Anket artan sayıda genç Arabın, Dubai ve Abu Dabi'yi küresel merkezlere ve istihdam makinelerine dönüştürdüğü için BAE'de yaşamak istediğini gösterdi. Liderlik önemlidir.

Eğitim reformcuları size, üst üste üç yıl kötü bir öğretmenden eğitim almanın bir öğrenciye ömür boyu köstek olabileceğini, ama oldukça etkili bir öğretmenin sadece bir yılda öğrencinin diğerlerini yakalamasını hatta onların geçmesini sağlayabileceğini söyler. Liderler için de bu geçerli. Mısır, Yemen, Tunus, Libya ve muhtemelen yakında Suriye'deki diktatörleri devirmek gerekli ama yeterli değil. Bölgenin sadece eski şeylerden kurtulmaya değil, yeni şeylere yani acı gerçekleri söyleyebilecek ve bunları uygulamak için ülkelerinde geniş koalisyonlar kurabilecek yeni liderlere ihtiyacı var. Bu henüz olmuyor. İnsanlara kim anlatacak?

14.05.2012
Sabah – The New York Times