Ödüller Yaratıcılığı Teşvik Ediyor

Hastalıkları teşhis edecek uygulama için 3 milyon dolarlık ödül.

İnternet, yenilikçi girişimlerin eski ve sağlam bir öğesini yeniden canlandırıyor: Teşvik ödülü. Birkaç haftada bir yeni ve büyük bir yarışma düzenleniyor. İnternet perakendecisi Overstock.com geçen ay, sitesinde yapılan ürün tavsiyelerini en çok geliştiren teknolojiyi bulan kişi veya ekibin 1 milyon dolarla ödüllendirileceği bir yarışma açtığını duyurdu.

Qualcomm ve şahsi uzay uçuşları gibi zor hedefler için koyduğu büyük ödüllerle tanınan X Prize Foundation, hastalıkları doktorlar kadar doğru teşhis edebilen bir akıllı telefon uygulamasını bulan ekibin 10 milyon dolar alacağı yarışma düzenledi. California merkezli tıp şirketi Heritage Provider Network Nisan'da, 3 milyon dolar ödüllü yarışmasının ayrıntılarını duyurdu. Ödül, bir yıl içinde hastaneye kaldırılma olasılığı en fazla olan hastaları en iyi tahmin eden algoritmayı bulan ekibe verilecek. Ama belki de en kapsamlısı ABD hükümetinin yarışma. Geçen Aralık'ta çıkan Rekabetçi Amerika Yasası, hükümet kurumlarına 50 milyon dolara kadar ödül dağıtan yarışmalar açma konusunda çok daha büyük bir serbestlik tanıyor. Harvard Üniversitesi İşletme Fakültesi'nden Profesör Josh Lerner ödüllerin yaygınlaşmasının, şirketlerin ve hükümetlerin internet üzerinden yeni fikirleri olan daha fazla sayıda insana ulaşabilmesi sayesinde olduğunu belirtiyor.

Lerner kitle kaynaklı çalışma ve açık kaynak kodlu yazılımların (farklı yerlerdeki katılımcılarca geliştirilip hataları ayıklanan bilgisayar programları), "açık inovasyon" yaklaşımının diğer örnekleri olduğunu belirtiyor. Lerner, "Ödüllü yarışma sayısının artmasının bir nedeni internetin sağladığı kolaylık. Ancak ödüllü yarışma geleneği bilgisayarlardan çok önce de vardı" diyor. Ödül geleneği gerçekten de çok uzun ve renkli bir tarihe sahip. İngiltere 1714'de, bir geminin boylamını doğru olarak belirlemenin yolunu bulacak kişiye 20 bin sterlin (bugünün parasıyla yaklaşık 4,5 milyon dolar) ödül koydu. Ödül John Harrison'ı, açık deniz olculuklarının vazgeçilmez aracı deniz kronometresini bulmaya yöneltti.

Napolyon ordularının erzakı sefer sırasında bozulduğu için Fransa hükümeti 1795'te, gıdaları koruyan bir yöntemin mucidine önemli bir ödül vaat etti. Böylece Nicolas Appert yiyecekleri konserveleme tekniğini geliştirdi. New Yorklu otelci Raymond Orteig 1919'da, New York ve Paris arasında hiç durmadan uçacak ilk kişiye 25 bin dolarlık (bugünkü rakamlarla 300 bin dolardan fazla) ödül vaat etti. Ödülü 1927'de alan Charles Lindbergh, okyanus ötesi hava seyahatine olanak tanıdı. Bu yarışmalar, teşvik ödüllerinin beklenmedik kaynaklardan yeni fikirler ve yetenekler bulma konusundaki gücünü gösteriyor. Harrison astronom veya gökbilimci değil saatçiydi. Appert ise Paris'te şekerleme dükkânı işletiyordu. Lindbergh zamanının önemli bir havacısı değil, posta uçaklarında çalışan 25 yaşındaki bir pilottu. Günümüzün ödül dağıtıcıları, düzenledikleri yarışmaların parlak ve aykırı tipleri çığır açıcı fikirler üretmeye özendirmesini umuyor.

Heritage Provider Network'ün CEO'su Doktor Richard Merkin, koyduğu 3 milyon dolarlık ödülün internet yazılımcılarını olduğu kadar nanoteknoloji uzmanlarını ve astrofizikçileri çekmesini istiyor. Yarışma iki yıl sürecek. Hangi hastaların hastaneye kaldırılma riskinin en fazla olduğunu belirleme yeteneği geliştirilince, bu bilgi genelde kronik rahatsızlıkları olan riskli hastalara özel tedaviler düzenlemekte kullanılabilecek. Araştırmalara göre ABD'de önlenebilir hastane tedavilerine her yıl en az 30 milyar dolar harcanıyor. Merkin "İlle sağlık uzmanlarını değil, veri analizinde uzmanlaşan parlak insanları da çekmek istiyoruz" diyor.