Para Karşılığında İyi Kitap Eleştirileri

Kötü kitaplar hakkında iyi şeyler yazmak sektör oldu.

Tulsa, Oklahoma - Sıradan insanların görüşleri internette satılan neredeyse her şey için olmazsa olmaz bir hale geldi. Nasıl şeyler için mi? Tatil tesisleri, cildiyeciler, mahalledeki restoranlar, şık butikler, kiliseler, parklar, astrologlar, şifacılar vs. Bu görüşler çoğu zaman pazarlama birimlerinin, basın ajanslarının, reklamların, eş-dost tavsiyelerinin ve profesyonel eleştirilerin önüne geçiyor. Illinois Üniversitesi'nde veri uzmanı olan ve 2008'deki bir araştırmasında, Amazon'daki milyonlarca görüşün yüzde 60'ının beş yıldız, kalan yüzde 20'sinin de dört yıldız olduğunu ortaya koyan Bing Liu, "Çevrimiçi ticaretin çarkları olumlu eleştirilerle dönüyor. Fakat neredeyse kimse beş yıldız vermediği için bu görüşlerin uydurulması gerekiyor" diyor.

Eski moda pazarlama faaliyetlerinden farklı olarak tüketici görüşlerinin gücü, gerçeğe dair bir yanılsama yaratmalarından ileri geliyor. Bazısı alınıp satıldığı halde gerçek insanların tanıklıkları olma iddiası taşıyorlar. Liu'nun tahminine göre internetteki tüketici görüşlerinin üçte bir kadarı uydurma. Ancak bunların hangisinin pazarlamacılar, satıcılar, (belki yüksek puan karşılığında satıcıyla bir anlaşma yapan) müşteriler, parayla tutulan üçüncü kişiler veya uydurma isimlerle yazan yazarlar tarafından kaleme alındığını bilmek hemen hemen imkânsız.

ABD Federal Ticaret Komisyonu da mali bir ilişkinin olduğu tüm çevrimiçi işlemlerin açıkça belirtilmesini öngördüğü halde yaptırımları zayıf kalıyor. 2010 ve 2011'deki kısa ömrü içinde 4 bin 531 okuyucu görüşü ısmarlayan GettingBookReviews.com'un hikayesi aslında internetteki bir buzdağının görünen yüzüydü ve kendi yazılarını elektronik olarak kendi yayınlayan insanların kitap dünyasını nasıl değiştirdiğini ortaya koyuyordu. GettingBookReviews.com'u kuran Todd Rutherford, okuyucu görüşlerinin geleneksel işlevini yitirdiğini düşünüyordu.

Bu görüşler bir kitabı değerlendirmek şöyle dursun, betimlemekten bile uzaktı ve ancak onun iyi olduğuna kefil oluyordu. Okuyucu yalnızca tanıtımı yapılan kitapları haber alıyor, sonra da Amazon'dan onları kontrol ediyor, olumlu görüşler varsa vaktini boşa harcamadığına kanaat getiriyordu. Rutherford, "Olumsuzluklara değil, olumlu yanlara dikkat çeken okuyucu görüşleri uyduruyordum. Bunlar aslında pazarlama yazılarıydı, kitap eleştirileri değil" diyor. Başlangıçta 99 dolara bir okuyucu görüşü yazabileceğini ilan etmiş Rutherford. Sonra 499 dolara 20, 999 dolara 50 görüş yazısı yazacağını söylemiş. Ve daha ne olduğunu anlamadan ayda 28 bin dolar kazanmaya başlamış. Bunlar temelde arka kapaklardaki tanıtım yazılarına benziyordu. Hani tüm kitapların elle tutulduğu ve dükkânlarda satıldığı günlerdeki gibi. Kimse onları fazla ciddiye almaz, ama onlar olmadan da kitaplar sanki çıplak kalır.

Yüzlerce okuyucu görüşü ısmarlayan, hatta onların olumlu olmasını bile şart koşmayan Rutherford'un müşterilerinden birinin eseri çok satmış. Rutherford'a göre bu, bakış açısının doğru olduğunu gösteriyordu. Uydurma olsa bile bu tür çabalar dikkat çekiyordu. Kendi kitabını kendi yayınlayanların çoğalmasıyla uydurma okuyucu görüşlerine talep de arttı. Veri şirketi Bowker'a göre 2011'de bu tür yayınların 300 bin yayın kâğıda veya dijital olarak basıldı. Bu sayı beş yıl öncesinin a ltı katı. "Aşkoloji: Astrolojinin Siz ve Sevdikleriniz Hakkında Bildikleri" kitabının yazarı Mark Husson, GettingBookReviews.com hakkında, "Kitabımla ilgili okuyucu görüşleri o kadar doyurucuydu ki, çıkıp kendi kitabımı almak istedim" diyor.

Amazon'da "Aşkoloji" ile ilgili 70 görüşün 65'i beş yıldızdı. Tulsa'da yazarlık yapan Peter Biadasz da "İlk Kitabı Yazmak" başlıklı kitabını yayınladığında GettingBookReviews'a başvurmuş. Yazarlığı öğreten biri olarak eser sahiplerinin olumsuz eleştirilere çok takıldıklarını bilen Biadasz, "Kimse çocuğuna çirkin denmesini istemez. Ama çocuğumun kusursuz olmadığını biliyorum" diyor. Oysa Amazon'daki 18 okuyucu görüşünün hepsine göre de kitap mükemmel. Biadasz, "Bana epey faydası oldu" diye kabul ediyor ve birçok kitabın aynı mükemmel görüşleri almayacağını hatırlatıyor. Üst üste siparişler alan Rutherford bir süre sonra tüm okuyucu görüşlerini kendi yazamayacağını anlamış.

Craiglist'e yazı başına 15 dolara yorum yazacak kişiler için ilan vermiş ve 24 saat içinde 75 cevap almış. Adaylara, bir kitaba beş yıldız veremeyeceklerini hissett ikleri takdirde bunu belirtmelerini ve yine de ücretlerinin yarısını alabileceklerini söylemiş. Ama tabii ki böyle bir şey pek olmamış. Rutherford'un en iyi müşterilerinden biri 61 yaşındaki John Locke'tu. Dokuz gerilim romanının yazarı olan Locke, Amazon üstünden bir milyonu aşkın e-kitap satmış. Fakat okuyucu görüşlerinin önemli bir fark yaratmadığını düşünüyor ve, "Onlar başarının ancak çok küçük bir parçası" diyor. Rutherford 2011'in başında işi daha da büyütmüş ve Tulsa'da bir işyeri kiralayarak iki de asistan tutmuş. Asistanlardan biri, tanesi 2 dolara yazıları rötuş eden bir editörmüş. Fakat son yakındı ve bunu Oregonlu genç bir kadın olan Ashly Lorenzana hızlandıracak, Rutherford'la GettingBookReviews. com'a belki de tek kırık notu verecekti.

24 yaşındaki Lorenzana kendi günlüğüne yazdıklarını "Seks, Uyuşturucu Ve Eskortluk" adıyla kitap olarak kendi çıkarmıştı. GettingBookReviews.com'u bulunca 99 dolar ona makul gelmiş. Fakat okuyucu görüşleri ona umduğu kadar hızlı ulaşmayınca bazı tüketici sitelerine, Rutherford ve hizmetleri hakkında uzun, suçlayıcı bir mesaj atmış. Google yanlı görüşler bildiren reklamları onaylamadığını belirterek Rutherford'un hesabını askıya almış. Amazon da ondan gelen okuyucu görüşlerinden bazılarını çıkarmış. Rutherford bugünlerde araba satıyor ve "yapay yoldan süslenmiş" okuyucu görüşlerindeki girişiminden pişman olduğunu söylüyor. Ona göre "bu bir bataklık" ve internetteki tüm tüketici ve okuyucu görüşleri şüpheli. Yine de Rutherford kitaplar hakkında bir blog ve tweet hizmetiyle geri dönüş yapmayı planlıyor.

The New York Times - Davıd Streitfeld